Het Onderwater Cabaret – Satirisch verzet van Curt Bloch. (Ein einmaliges Zeugnis künstlerischen Widerstands im Untergrund!)

Beschreibung

ACHTUNG: Vom 9. Februar bis 26. Mai 2024 zeigt das Jüdische Museum Berlin (JMB) die Ausstellung „Mein Dichten ist wie Dynamit“ Curt Blochs Het Onderwater Cabaret. Als Jude von den Nationalsozialisten bedroht, floh der junge Jurist Curt Bloch (1908–1975) 1933 aus Dortmund in die Niederlande, tauchte dort 1942 unter und emigrierte nach dem Krieg in die USA. Im Versteck produzierte er von August 1943 bis April 1945 eine Zeitschrift mit dem sprechenden Titel Het Onderwater Cabaret – deutsch: Das Unterwasserkabarett. Das JMB präsentiert Blochs Werk erstmals der Öffentlichkeit! (Dank für den Hinweis an Ralf Landmesser!). „“Der Jude Curt Bloch versteckte sich ab 1933 in den Niederlanden vor den Nazis. Im Untergrund produzierte er 95 Magazine voller widerständigem Humor. Ein Zeitzeugnis, ein historischer Schatz.” (Süddeutsche Zeitung) – Hier der Text zur niederländischen Biographie Blochs: Als joodse jurist behoorde Curt Bloch (1908-1975) tot een van de eerste beroepsgroepen die in Hitler-Duitsland werden vervolgd. Halsoverkop vluchtte hij in 1933 vanuit Dortmund naar Nederland en probeerde daar weer een bestaan op te bouwen. Nadat de jodendeportaties waren begonnen, dook hij onder in Enschede. Om niet zijn verstand te verliezen en uit woede over hetgeen de nazi’s hem en zijn familie aandeden, begon hij Het Onderwater Cabaret, een satirisch tijdschrift in pocketformaat met een oplage van slechts één exemplaar. Elk van de 95 afleveringen die hij tot aan de bevrijding maakte, schreef hij vol met spottende gedichten, in het Duits en in het Nederlands, waarin hij de Duitse machthebbers en hun handlangers hekelde. De omslagen illustreerde hij met kunstzinnige montages, die doen denken aan het werk van John Heartfield. Zijn lezerspubliek bestond uit medeonderduikers, gastgevers en helpers uit het verzet. De tijdschriften vormen samen met Blochs biografie een aangrijpend oorlogsverhaal met grote thema’s als vervolging, verlies, hoop en wanhoop, maar ook de kracht van creativiteit. „Gerard Groeneveld is de aangewezen persoon om [Blochs] schepping een waardig podium te bezorgen. Met de afbeelding van alle 95 covers die Bloch vervaardigde […] en het afdrukken van een selectie uit de 470 gedichten vormt het boek de prachtige weerslag van Blochs creatieve arbeid tijdens de onderduik“ (De Volkskrant).